Ten oorloch!

"Wdj?" "Kga is na sgool, strax trug". Zie hier een willekeurige digitale conversatie, zoals die dagelijks kan plaatsvinden. Niet in Zuid-Afrika of een ander schiereiland in de Stille Oceaan, maar in ons eigen Vlaanderenlandje. Waar men nauwelijks Nederlands praat, Raymond van het Groenewoud wist het al. Dat het over "sgool" gaat, duidt erop dat hier jongeren aan het woord zijn, maar ook volwassenen laten zich in hun geschreven gesprekken al lang niet meer hinderen door een gebrek aan elementaire grammaticakennis, en gebruiken bijvoorbeeld de maanden "mei" en "juli" net zo goed vrolijk als voornaamwoorden.

Sociale media en mail hebben, we kunnen er niet onderuit, ervoor gezorgd dat onze taal de laatste jaren een evolutie is ondergaan. Weet-ik-veel-welke chatapp is vaak in de plaats gekomen van de mondelinge conversatie, maar om niet aan snelheid te moeten inboeten, is dat enigszins ten koste van de correctheid gegaan. En als er op school al nauwelijks nog aandacht wordt besteed aan de dt-regels, waarom zouden we dat dan in onze vrije tijd doen? Schrijven wordt fonetisch, onder het motto "Als we mekander maar verstaan". En aangezien er tot op heden nog geen grote betogingen tegen dit fenomeen zijn gehouden, lijken we daar wel vrede mee te nemen.

Maar hoe slaat die ogenschijnlijke onverschilligheid om in een collectieve kramp als er van buitenaf invloed wordt uitgeoefend op onze taal? Als er dreigt een sprankeltje Frans, Engels, of wat mij betreft Swahili binnen te sluipen? Of als onze taal niet zou worden gerespecteerd? Dan staan we opeens op de barricaden. Is onze premier niet vlot tweetalig, terwijl we zelf niet verder komen dan "Fanfreluche est une poupée"? Kaakslag! Pek en veren voor de man! Staan er "vreemde" woorden op een bus? "Ten oorlog!" Een Engelse term die in een tekst of presentatie is gesukkeld bij gebrek aan alternatief? "Waarom moet dat altijd in tengels? Wijlle hemme dao toch ok e woord veur?"(Niet dat ik hier een pleidooi tegen het dialect wil voeren, verre van ... Iemand al een Nederlandse term voor "hashtag" bedacht trouwens?) Een verdwaald "Hommes" of "Femmes" op het watercloset in een Vlaamse zeep? Dan is er gelukkig een (sinds kort niet-racistische) politieke stroming die zich middels een parlementaire vraag (!) uitdrukkelijk verzet tegen deze vreemde overheersing. Het was ooit anders.

Zeker op het internet wordt onze moedertaal duchtig verdedigd. Trieste getuige daarvan de online bende rabauwen die vonden dat ze een meisje dat één (1) jaar in België was en zich niet in het Nederlands kon voorstellen bij "The voice van Vlaanderen" allerlei liefs mochten toefluisteren via Twitter (lekker anoniem, hehe). We vragen dat mensen van vreemde origine (of een ander woord daarvoor, maar dat verschijnt pas als u dit stuk na 22u leest) binnen de kortste keren de taal onder de knie krijgen die wijzelf al lang niet meer spreken, laat staan schrijven. Want ja, we ventileren ons ongenoegen, we bedrijven onze vrijheid van meningsuiting meestal in een taal die minder lijkt op echt Nederlands dan het vergeten dialect van een stam uit Papoea-Nieuw Guinea. Maar dat is detailkritiek: het doel heiligt de middelen, wie zei dat ook weer, Astrid Bryan? Een leuk spelletje trouwens: op een willekeurige nieuwswebsite uit de reeks digitaal uitgebraakte letters en (als we geluk hebben) bestaande woorden de eigenlijke boodschap van de "schrijver" afleiden. Uren spelplezier gegarandeerd, zeker hier!

We besteden steeds minder aandacht aan hoe we de taal gebruiken en zien er geen graten in dat hij verschraalt. Maar als iemand van buitenaf zich ermee gaat moeien, is het opeens "onze taal". We verwaarlozen het huis compleet, maar iemand anders die er een likje verf aan wil geven, schieten we van ons erf. We denken dat we het allemaal wel beter weten en kunnen. Vanuit een soort superioriteitsgevoel, en dat (hier komt ie!!) is toch écht wel zó jaren dertig.

Een kerstverhaal (zonder happy end)

"En, goed nieuwjaar gevierd?", vroeg hij over het gangpad van de bus heen. De vrouw tot wie de vraag gericht was, maar die dat niet meteen door had, antwoordde pas na enkele seconden. "Goh, ik was alleen thuis, dus ik ben om half tien gaan slapen", zei ze met een ondertoon van wie-zijde-gij-en-waarom-praat-ge-tegen-mij-ik-zit-alleen-toevallig-samen-met-u-op-de-bus. "Ik was ook alleen, bij mij was het half elf, denk ik", zei hij op zijn beurt. "Op onze leeftijd moet dat gefeest allemaal niet meer hé".

Maar daar bleef het bij. Geen verdere toenadering. Al fluisterde ze hem aan de volgende halte, waar ze net als ik moest uitstappen, nog snel "Het beste, hé" toe. Solidariteit in eenzaamheid. Ik wilde iets zeggen in de trant van "Het beste voor hem, dat zijt gij! Vind elkaar!", maar had al lang door dat er, in tegenstelling tot wat de crappy kerstfilms die zich dezer dagen op het kleine scherm verdringen ons voorspiegelen, meer dan één beeldovergang nodig is om twee eenzame onbekenden van op de bus samen aan een gezellige kersttafel te krijgen.

De vrouw was intussen al weer lang verdwenen, opgeslokt door de menigte die geen menigte was, want er was geen kat op straat omdat iedereen voor tv zat te kijken welk slaatje Jeroen Meus aanraadde om de indigestie te bezweren die hij ons zelf had aangepraat. Ik moest nog snel wat inkopen doen, en liep door straten waar zelfs de overgebleven kerstverlichting geen schijn van vrolijkheid kon ophouden. Maar mij wachtte tenminste nog een warme thuis. De vrouw zou wellicht in een koud huis aankomen, met in het beste geval uitzicht op een avond voor de buis waar er misschien zelfs af en toe iets op te zien was. De man was, na de verdere busreis, wellicht hetzelfde lot beschoren.

Hoe verteren eenzame mensen de kerstdagen? Hoe houden ze zich staande als overal rondom hen een sfeer van opgeklopte vrolijkheid en vrede wordt gecreëerd? Als ze de tv niet kunnen aanzetten zonder murw te worden geslagen door jingle bells, en hen te pas en te onpas een "holly holly christmas" wordt gewenst? Als er hoop en al eens gelachen kan worden met de eindejaarsconference van Geert Hoste, en dan nog? Als ze zelfs geen winkel kunnen aandoen omdat ze al te zeer zouden opvallen tussen de karren gevuld met cava, aperitiefhapjes, zalm, pommes duchesse en mascarpone? In het allerbeste geval worden ze door goed bedoelende mensen uitgenodigd op een kerstdiner, als de obligatoire eenzame, of wordt er voor "hen" iets georganiseerd, maar is de confrontatie met de harde realiteit en het vooruitzicht op een nieuw jaar in eenzaamheid nadien des te harder. Klaar voor de emotionele slachtbank.

Geen happy end, dit kerstverhaal, maar wel een moraal: behandel elke vriend, elk familielid alsof het je laatste is. En kijk minder naar crappy kerstfilms.